شیر خشت

شیر خشت

نام انگلیسی:Purgative manna

نام علمی:Fraxinus ornus

تیره:Oleaceae

شرح: درختی است که 5 – 6 متر طول دارد. دارای ریشه راست به رنگ خاکستری مایل به قرمز است. برگهای این گیاه به رنگ سبز روشن، متفابل و مرکب از 5 – 9 برگچه نوک تیز، دندانه دار است. گلهایی به رنگ سفید، مجتمع در انتهای شاخه ها دارد. میوه اش باریک، دراز و منتهی به یک زبانه کوچک و نازک است. شکل ظاهری شیرخشت به صورت دانه کوچکی شبیه دانه نخود است که به علت چسبندگی به هم می چسبند. شیره این گیاه در ابتدا که خارج می شود سفید رنگ است و سپس در مجاورت هوا سفید مایل به زرد یا سفید مایل به قهوه ای می شود.

قسمت های مورد استفاده: شیره حاصل از ایجاد شکاف در تنه درخت.

زیستگاه و گردآوری: به حالت وحشی در جنوب ایتالیا و جزایر اطراف آن، مخصوصا کالابر و سیسیل می روید. در پرورش این گیاه باید این نکته کاملا رعایت کرد که فاصله پایه های جوان از یکدیگر، معادل دو متر از کلیه جهات باشد. نحوه گردآوری آن بدین شکل است که در فاصله ماههای تیر و مرداد نخستین شکاف عرضی عمیق را تا حد چوب در قاعده تنه هر یک از درختان ایجاد می کنند و سپس مرتبا در هر روز شکافهای مجددی در فاصله 5 سانتیمتری بالای شکاف قبلی می دهند و این عمل را مرتبا تا آخر تابستان ادامه می دهند. در سال بعد مجددا شکافهایی در تنه درخت به وضع قائم به وجود می آورند. پس از ایجاد شکاف موادی به خارج ترشح می گردد که نادرترین و مرغوبترین نوع مان در تجارت است وآن را در سایه و در حرارت کمتر از 40 درجه خشک می کنند.

ایران: این گیاه در ایران نیست ولی به علت ظاهر زیبا و گلهای سفید و مجتمعی که دارد در بعضی از باغها پرورش می یابد.

ترکیبات واثر: بین 40 – 60 درصد مانیت 10 – 60 درصد مانیوتتروز و 15 – 16 درصد مانیوتریوز و 2/2 درصد گلوگز دارد. به راحتی در دهان ذوب می شود وایجاد برودتی می کند که از تشنگی می کاهد.

مصرف: بر اثر خاصیت اسموز در روده آب جذب می کند و خاصیت ملین دارو و این خاصیت بویژه برای کودکان بسیار موثر است. به عنوان صفرا آور و مسکن سرفه و نرم کننده سینه مورد استفاده قرار می گیرد. مانیت در فرمول بعضی از شربتها وارد می شود، مقدار مصرف آن برای بزرگسالان 60 گرم، برای کودکان 3 تا 5 ساله 10 – 20 گرم است که معمولا آن را در شیر گرم یا آب گرم حل کرده و مصرف می کنند.